مقاله درباره زبان و گویش گیلکی

این تحقیق در مورد گویش گیلکی بوده و پیشینه ، ویژگی ها و تعاریف مربوط به این گویش شیرین را بیان می نماید.

مقدمه
گیلکی از گروه زبانهای ایرانی شاخه شمال غربی است، که در قسمت گیلان و دیلمستان متداول بوده. و زبان مادری مردم استان گیلان و جوامع کوچکتری در استانهای مجاور، از جمله استانهای مازندران و زنجان، و نیز در استان تهران است. این زبان شاخه‌ای از زبانی است به نام پهلوی اشکانی و مردم سرزمین‌های گیلان، طبرستان قدیم(مازندران)، گرگان، قزوین، ری، دامغان، سمنان، همدان، آذربایجان، لرستان، کردستان و … با آن یا لهجه‌ای از آن سخن می‌گفتند.

زبان گیلکی از گروه زبان‌های شمال غربی ایرانی و در مجموع زبانهای کاسپین است.این خانواده شامل زبانهای تالشی و هرزندی و گورانی و گیلکی و مازندرانی و برخی از زبانهای تاتی و سمنانی میباشند. از دیدگاه تاریخی این زبانها به زبان پارثی(پهلوی اشکانی) وابستگی دارند.زبان گیلکی، مشتمل بر سه لهجه بیه‌پسی (گیلان غربی)، بیه‌پیشی (گیلان شرقی؛ بیه پیش(، و گالشی می‌باشد. مردم شمال غربی گیلان، به زبانی دیگر از خانواده گویش‌های کناره دریای کاسپین که زبان تالشی باشد تکلم می‌کنند.

در زبان گیلکی ویژگی‌های زبان‌های باستان ایران دیده می‌شود، برای نمونه صرف فعل در زبان گیلکی با صرف فعل در زبان پهلوی و زبان پارتی شباهت دارد و نیز همگونی‌های وجه اخباری و ماضی نقلی در گیلکی و پهلوی کاملاً قابل بررسی است.

گویش ها و لهجه ها
مردم گیلک زبان با لهجه‌های مختلف سخن می‌گویند که ریشه در زبان‌های ایران باستان دارد. در بین لهجه‌های مختلف زبان گیلکی از نظر فونتیک (بیان صوت و آوا) و صرف افعال اختلاف جزئی دیده می‌شود که ناشی از تحول تدریجی و ویژگی فرهنگی اقلیمی هر منطقه‌است.

گویش‌های زبان گیلکی را می‌توان چند بخش کرد:
لهجه بیه‌پسی (گویش جلگه نشینان باختر سفیدرود)
لهجهبیه‌پیشی (گویش جلگه نشینان خاور سفیدرود)

در منابع موجود به لهجه دیگری به نام لهجه گاومیش‌بان‌ها اشاره شده‌است که امروزه در لهجه‌های دیگر (گویش بیه پیش) تحلیل رفته و منسوخ شده‌است.

اگرچه اکثر اهالی مناطق مذکور (منجمله رودبار الموت، رودبار قصران، طالقان، بومیان کرج، کوههای سمنان، ساوجبلاغ…) زبان را “گیلکی” یا “تاتی” معرفی می‌کنند و از نظر علمی هم گویشهای مربوطه در زمره زبانهای مازندرانی، گیلکی یا تاتی قرار دارند.

فهرست مطالب
مقدمه
گویش ها و لهجه ها
پیشینه
گیلکی و پهلویات
منابع شعر گیلکی
ضرب المثل های گیلکی
شعر گیلکی