این تحقیق در مورد سبک شعری آزاد می باشد و به بررسی تاریخچه و ویژگی های این سبک شعری می پردازد.
مقدمه
منظور از قالب یک شعر، شکل آرایش مصرع ها و نظام قافیه آرایی آن است. شعر به مفهوم عام خود نه در تعریف می گنجد و نه در قالب، ولی شاعران و مخاطبان آنها، به مرور زمان به تفاهم هایی رسیده اند و شکلهایی خاص را در مصراع بندی و قافیه آرایی شعر به رسمیت شناخته اند. به این ترتیب در طول تاریخ، چند قالب پدید آمده و ؛ شاعران کهن ما کمتر از محدوده این قالبها خارج شده اند. فقط در قرن اخیر، یک تحوّل جهش وار داشته ایم که اصول حاکم بر قالبهای شعر را تا حدّ زیادی دستخوش تغییر کرده است.
قالب شعر به شکل شعر گفته می‌شود که بر دو نوع است:
شکل ظاهری و شکل درونی (یا شکل ذهنی). شکل ظاهری که شامل وزن یا بی‌وزنی، تساوی مصرع‌ها و یا کوتاهی و بلندی آنها، قافیه‌ها : – در صورتی که قافیه‌ای وجود داشته باشد – و صداها و حرکات ظاهری کلمه می‌شود.
قالب در شعر کلاسیک فارسی، شکل ظاهری است که قافیه به شعر می‌بخشد. طول هر مصرع، چیدمان هجاهای هر مصرع، تعداد ابیات، آرایش مصرع‌ها، قافیه آرایی آنها و حتی عاطفه انتقالی شاعر به خواننده دیگر عوامل تعیین کننده قالب ظاهری شعرند.
شعر آزاد گونه‌ای از شعر نو فارسی است که در دهه سی شمسی و با مجموعه هوای تازه از احمد شاملو ظهور پیدا کرد. تفاوت عمده این آثار با نمونه‌های قبلی شعر نو در فرم شعر بود. در این سبک عموماً وزن عروضی رعایت نشده ولی آهنگ و موسیقی نمود دارد.
شعر آزاد که در دهه‌های اخیر تحت تأثیر شعر معاصر اروپا به ویژه فرانسه در زبان فارسی راه یافته است، شعری است که منطبق با یکی از وزن‌های عروضی قدیم سروده می‌شود اما به جهت نیازهای معنایی، مصرع‌ها (پاره‌ها) در آن کوتاه یا بلند می‌شود. درون مایه ی شعر آزاد مضامینی از قبیل: اجتماعی، سیاسی، غنایی و فلسفی و عاشقانه و … را در بر می گیرد.
شعر فارسی از نظر محتوا و موضوع تقریباً هم زمان با نهضت مشروطیت دچار گردید سپس این تحول که قالبهای خاص شعری را به وجود آورد با افرادی چون علی‌اکبر دهخدا و پس از وی ملک‌الشعرای بهار و ابوالقاسم لاهوتی شروع و ادامه پیدا کرد که با دو بیتی‌های پیوسته‌ای (چهار پاره) تا سال 1320 یکی از قالبهای رایج شعر فارسی را پدید آوردند. رایج‌ترین شکل چهار پاره آن بود که فقط مصرع‌های سمت چپ، قافیه داشته باشند.
در دسته‌بندی شعر نو فارسی، گاهی به هر شعر که در قالب شعر نیمایی نگنجد شعر آزاد می‌گویند.
تأثیر شاملو روی شعر آزاد
صلابت خاصِ زبان شعری شاملو در تمام ابعاد و زوایای اندیشه اش نمود دارد. در بُعد حماسی، اجتماعی «شیر آهن کوه مردی از این گونه عاشق که میدان خونینِ سرنوشت/ به پاشنه ی آشیل در نوشت/ روئینه تنی که/ راز مرگش را/اندوهِ عشق و غمِ تنهایی بود» و بُعدعاشقانه و فلسفی «اینک چشمی به دریغ/ گه فانوس اشکش /شور بختیِ مردی را که تنها بودم و تاریک/ لبخند می زند/آنک منم که سرگردانی هایم را همه / تا بدین قله ی جُل جتا، پیموده ام». البته توانایی شاملو در صلابت زبانی اشعارِ عاشقانه ستودنی است.
اما در فضای جدیدی که شعر آزاد تجربه می کند صمیمیت های گفتاری و ساختارهای زبانی روزمره جایگزین آن فخیم گویی ها شده است: «آخرین باری که حرف زدیم/ کامیونی در گلویمان شن خالی کرد/ ما برادران سکوتیم/ چوب کبریتیم/ یک بار جرقه می زنیم/ و بعد تا ابد… چه بد»(بیدج،۱۳۸۴، ص۴۸) ، و یا گاهی این صمیمیت زبان را با همان روحیه ی اشتراک با مخاطب، در ضرب المثل ها لایه پوشانی می کنند: «روز باشد یا شب/ قصه را همین جا تمام کن/ این کلاغ به خانه اش برسد یا نه/ به حال این مردم مگر فرقی هم می کند/ این مردم که فقط چسبیده اند به یک بود/ و نبود آن یکی اصلاَ اهمیتی ندارد»(صفر بیگی، ۱۳۷۹، ص۶۱).
فهرست مطالب
مقدمه
تأثیر شاملو روی شعر آزاد
مؤلفه های زبانی شعرآزاد
۱- ساخت شکنی
2- آشنایی زدایی
ویژگیهای شعر آزاد
شاعران معروف این سبک
تفاوت شعر آزاد با سایر اشعار
نمونه ای از شعر احمد شاملو
نتیجه گیری
منابع
فرمت فایل: WORD
تعداد صفحات: 29
مطالب مرتبط